چاپ

آریا جوان-یک استاد دانشگاه، غزلیات سعدی را مجموعه ای منسجم دانست که می توان آن را زایا و نو به شمار آورد و خاطرنشان کرد که سخن سعدی در عشق اخلاقانه و در اخلاق عاشقانه است.

دکتر عبدالرضا مدرس زاده، نویسنده و استاد دانشگاه در هفتمین شب از برنامه علمی بزرگداشت سعدی با تمرکز بر مبحث نویسنده آشکار و پنهان در متن ، غزلیات سعدی را مجموعه ای منسجم دانست که می توان آن را زایا و نو به شمار آورد.

این استاد دانشگاه در ادامه به تفسیر مبحث نویسنده پنهان و آشکار پرداخت و گفت:پذیرفتن انسجام غزلیات سعدی به این معنی است که این مجموعه روایت سعدی از عشق است و وقتی می گوییم روایت سعدی از عشق، آنها که بیرون از حوزه ادبیات و زبان فارسی هستند می گویند روایت یک نویسنده آشکار دارد یک نویسنده پنهان یک خواننده آشکار دارد و یک خواننده پنهان یعنی از دیرباز این گونه بود که مثلا خاقانی فلان قصیده را تحت تاثیر فلان شخصیت یا فلان اتقاق سروده، بنابراین آن شخصیت یا اتفاق تبدیل به نویسنده پنهان آن قصیده می شود یا در بحث خواننده پنهان تعبیری داریم به نام به درگفتن و دیوارشنیدن در غزل سعدی نیز که مجموعه ای روایی وگزارشی هنری و ارزشمند از سخن سعدی هست ، خوانندگان آشکار آن که مشخص است و پنهانش هم قابل شناسایی است.

مدرس زاده با برشمردن نمونه های گوناگون از غزلیات شیخ اجل از ناصرخسرو،سنایی،علمای اخلاق،سنت شکنان و شاعران پیشینبه عنوان نویسندگان پنهان غزلیات سعدی نام برد و گفت:شیخ اجل شخصیتها، دیدگاهها و رفتارهای گوناگون را در نظر داشته همچنان که اگر ما بخواهیم کاری تحقیقی انجام دهیم و مقاله یا کتابی بنویسیم جستجو می کنیم تا ببینیم در آن موضوع قبل از ما کاری انجام شده یا خیر، پیداست که سعدی هم به عنوان شاعری که مقلد نیست و صاحب سبک است و سخن او دست اول و تاثیرگذار است با مرور دیوانهای پیش از خود به این تازگی و طراوت رسیده و به عنوان گزارشگر و راوی داستان همیشه مکرر و همیشه تازه عشق ،کوشش کرده است که روایتهایش بر اساس منویات و دیدگاهها و کسانی باشد که می داند توجه کردن به آن آدمها، رفتارها و باورها می تواند غزل شیخ را برجسته کند و ارتقا دهد و ظرفیت معنایی غزل شیخ را افزونتر از شاعران همروزگار او و کسانی که فکر می کنند به صرف سرودن غزل عاشقانه می توانند پیامی ماندگار داشته باشند،کند و از آنها نیز عبور کرده و ماندگار شده و تاثیرگذار بوده است.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این مطلب که امکان توسع و گسترده کردن متندر غزلیات سعدی یکی از ویژگی های بارز آثار این سخنور بزرگ است گفت:نحوه روایت در غزلیات سعدی نه به صورت خطی بلکه به صورت مدور است همان گونه که به تعبیر فرنگی ها این نوع روایت مدور را ما در نحوه پیام رسانی قرآن کریم شاهد هستیم یعنی اگر هرجای قرآن را باز کنید و به خواندن ادامه دهید پیامهای ناب قرآنی پشت سر هم آمده و گسستی در آن احساس نمی شود، در غزلیات سعدی هم هر غزلی را که از هر قسمت انتخاب کنید با پیام دوست و عشق و ویژگی های عاشق و معشوق و صفات عشق مواجه می شوید و با توجه به اینکه شیخ اجل معتقد بوده و اصرار داشته است که در گلستان و بوستان از عشق سخن بگوید در حالی که آنها متنهای اخلاقی هستند و در غزلهای عاشقانه از اخلاق بگوید در حالی که مجال بر سر عشق حاکمیت دارد.

مدرس زاده گفت: نتیجه می گیریم که سعدی در اخلاق عاشقانه صحبت می کند و در عشق اخلاقی صحبت کرده است و اگر به یاد بیاوریم که همه عارفان صالح و صالحان عارف در پی رسیدن به استان پاک و ملکوتی حضرت دوست بوده اند و سعدی شاعر دوست و دوستی است پیداست که چه اتفاقی در غزلهای سعدی افتاده است.

به گزارش ایسنا، دکتر محمدجعفرجعفری لنگرودی نیز در این شب، طی سخنانی به مقایسه آثار سعدی و مولوی پرداخت.

این شاعر و حقوقدان در ابتدا به تعداد لغات به کارگرفته شده توسط این دو شاعر اشاره و اضافه کرد: مولوی با 5هزار کلمه در مثنوی سخن می گوید حال آن که سعدی در کلیات خود از 15هزار لغت بهره می جوید.

وی از تعادل لفظ معنا به عنوان دومین مورد مقایسه ای نام برد و گفت: سعدی یکی از نادر گویندگان بزرگی است که الفاظ او در کلیات با معانی برابر است اما در مثنوی این گونه نیست و اطاله کلام وجود دارد و حتی در منطق الطیر هم این موضوع مشاهده می شود که الفاظ زیاد و معانی کم است.

لنگرودی سست نظمی را یکی دیگر از مواردی دانست که در مثنوی معنوی به چشم می خورد در حالی که در اشعار سعدی این موضوع منتفی است.

وی ابتذال را نمونه دیگری برای مقایسه میان آثار این دو شاعر برجسته عنوان و اضافه کرد: در قصه های بوستان ابتذالی دیده نمی شود در حالی که در مثنوی ابتذال به چشم می آید چنانچه معاصران مولوی نیز با طرح همین ابتذالها به وی اعتراض کرده اند.همچنین مورد دیگری که موجب اعتراض عامه مردم بوده غم انگیز بودن قصه ها در مثنوی بوده است تا جایی که مولوی هرچقدر تلاش کرد نتوانست جوابی به این اعتراض ها بدهد.

لنگرودی همچنین به تفاوت میان نی نامه مولوی و سعدی پرداخت و گفت:نی نامه مولوی که از اشعار خوب این شاعر و پیرامون وصال به حضرت حق است جنبه لاهوتی دارد در حالی که نی نامه شیخ اجل جنبه ناسوتی دارد و به همین عالم محسوسات ما مربوط می شود.