بزرگنمايي:
آریا جوان - در این مقاله، مهم‌ترین رویدادهای نجومی بهمن 1400 و چگونگی رصد آن‌ها را مرور می‌کنیم.
شاید تماشای آسمان شب از میان آلودگی نوری شهر‌ها را غیرممکن بدانید؛ ولی باید یادآوری کنیم که هنوز پدیده‌هایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید و برای دقایقی از تنش‌های روزمره فاصله بگیرید. برای تماشای بسیاری از این رویدادها، به ابزار گران‌قیمت نیاز ندارید و کافی است دست‌کم 15 دقیقه پیش از شروع رصد به پشت‌بام یا هر فضای باز دیگری بروید تا چشم‌هایتان به شرایط تاریکی عادت کند. حتی اگر با صورت‌های فلکی و جهت‌یابی در آسمان شب آشنایی ندارید، جای نگرانی نیست؛ چراکه اپلیکیشن‌های نقشه‌ی آسمان برای گوشی‌های هوشمند با استفاده از حسگرهای موجود در این گجت‌ها، پس از تایپ نام هدف مدنظر، شما را به‌سمت آن هدایت می‌کنند. بسیاری از این اپلیکیشن‌ها به قابلیت دید شب مجهز هستند تا با تبدیل تمام نور‌های موجود در صفحه‌نمایش به رنگ قرمز، به حفظ سازگاری چشم‌های شما با تاریکی کمک کنند.
| راهنمای نشان‌ها |
|---|
دشواری سطح 1. رویدادهای قابل‌مشاهده با چشم غیرمسلح |
دشواری سطح 2. رویدادهای قابل‌مشاهده با دوربین دوچشمی |
دشواری سطح 3. رویدادهای قابل‌مشاهده با تلسکوپ کوچک (دهانه‌ی کوچک‌تر از 100 میلی‌متر) |
دشواری سطح 4. رویدادهای قابل‌مشاهده با تلسکوپ بزرگ (دهانه‌ی بزرگتر از 100 میلی‌متر) |
هشدار نزدیکی به خورشید: مشاهده‌ی خورشید با دوربین دوچشمی و تلسکوپ بدون فیلتر مناسب به چشمان شما آسیب دائمی می‌رساند. |
آسمان شب در بهمن 1400
آسمان شب در یازدهمین ماه سال، کمی دلسردکننده به نظر می‌رسد. توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از سرمازدگی دلتان در شب‌های بهمن ماه، به تماشای ستاره‌های پر نور آسمان زمستانی و صورت‌های فلکی شاخص آن بنشینید. بااین‌حال مهم‌ترین رویدادهای رصدی این ماه را با هم مرور می‌کنیم.
سه‌شنبه 12 بهمن: ماه نو
دوشنبه 18 بهمن: مقارنه ماه و سیاره اورانوس
ماه و اورانوس در میدان دید 5 درجه‌ای شامگاه 18 بهمن، هلال پهن ماه به نزدیکی سیاره اورانوس می‌رسد. پیدا کردن اورانوس در آسمان کمی دشوار است ولی به کمک ماه می‌توانید آن را آسان‌تر بیابید. در این شب ماه و اورانوس در نیمه‌شب به فاصله 1٫5 درجه‌ای از یکدیگر می‌رسند و در جوینده تلسکوپ در کنار یکدیگر دیده خواهند شد. البته باید توجه داشت که این دو جرم درست در نیمه‌شب، زیر افق می‌روند و بهتر است چند ساعت زودتر برای رصد آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.
سه‌شنبه 19 بهمن: بیشترین ارتفاع عطارد در افق صبحگاهی
در سپیده‌دم 19 بهمن، سیاره عطارد به بیشترین ارتفاع خود در افق صبحگاهی می‌رسد و در زمان طلوع خورشید، تقریباً 14 درجه از افق فاصله دارد. با وجود ارتفاع نسبتاً کم و دشواری رصد آن در روشنایی گرگ و میش، این بهترین زمان برای رصد این سیاره در افق صبحگاهی است. برای رصد آن باید بین یک ساعت تا 30 دقیقه پیش از طلوع آفتاب در افق شرقی به‌دنبال آن بگردید. پس از این روز ارتفاع آن در افق، هر روز کاهش می‌یابد و در آسمان به خورشید نزدیک می‌شود. عطارد پس از مدتی وارد افق شامگاهی می‌شود تا در اردیبهشت سال آینده به بیشترین ارتفاع خود در آسمان در سال 1401 برسد.
یکشنبه 24 بهمن: بیشترین درخشندگی سیاره زهره
در صبحگاه 24 بهمن، سیاره زهره به بیشترین درخشندگی خود از قدر 4٫9- می‌رسد و چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره خواهد کرد. برای رصد آن حدود یک ساعت و نیم پیش از طلوع آفتاب فرصت دارید.
چهارشنبه 27 بهمن: ماه کامل
صورت فلکی پیشنهادی ماه: شکارچی
از این پس تصمیم داریم در ادامه رویدادهای ماه، به معرفی یکی از صورت‌های فلکی آسمان بپردازیم. معیار انتخاب این صورت‌های فلکی، مناسب بودن شرایط رصد آن‌ها در آسمان در حدود ساعت 21 در آن ماه است. برای شروع این بخش جدید، به سراغ یکی از زیباترین و مشهورترین صورت‌های فلکی آسمان می‌رویم؛ صورت فلکی شکارچی.
صورت فلکی شکارچی، یک صورت فلکی زمستانی است و بهترین زمان برای مشاهده آن از دی تا پایان فروردین است؛ ولی به‌جز بازه زمانی خرداد تا میانه مرداد، می‌توان آن را در ساعات متفاوت شب مشاهده کرد. این صورت فلکی در استوای سماوی قرار دارد و از هر دو نیمکره زمین دیده می‌شود. به دلیل وجود ستاره‌های درخشان در شکارچی، یافتن آن در آسمان دشوار نیست. بهترین راهنما برای پیدا کردن آن، سه ستاره کمربند شکارچی هستند که در امتداد یکدیگر، یک خط فرضی را تشکیل می‌دهند. اسطوره‌شناسی
شکارچی (جَبّار، Orion) یکی از صورت‌های فلکی کهن آسمان است. نخستین شواهد از این صورت فلکی در کنده‌کاری‌های روی یک عاج ماموت با قدمتی حدود 35 هزار سال مشاهده شده است. پیشینه اساطیری آن به اساطیر سومری و یونان باستان می‌رسد. سومری‌ها این صورت فلکی را نمادی از گیلگمش ، قهرمان اساطیری خود می‌دانستند. در داستان گیلگمش، اینانا، الهه عشق و جنگ به او پیشنهاد می‌کند تا همدم او شود ولی گیلگمش نمی‌پذیرد و اینانا در تلافی، گاو نر آسمانی (که صورت فلکی گاو، نمادی از آن است) را برای کشتن او می‌فرستد.
هشت ستاره اصلی تشکیل‌دهنده صورت فلکی جبار، از ستارگان پر نور آسمان هستند که چشم هر تماشاگری را به خود جلب می‌کنند. در ادامه به معرفی بعضی از آن‌ها می‌پردازیم.
مجموعه اَبر مولکولی شکارچی مجموعه ابر مولکولی شکارچی، گروه بزرگی از ابر‌های تاریک، سحابی‌های نشری و بازتابی درخشان، سحابی‌های تاریک، مناطق H II (ابر‌های گازی بزرگی که ستاره‌زایی در آن‌ها مشاهده می‌شود) و ستارگان جوان، در صورت فلکی شکارچی است. مجموعه شکارچی بین 1500 تا 1600 سال نوری با زمین فاصله دارد. این ابر مولکولی در بر گیرنده شناخته‌شده‌ترین اجرام غیرستاره‌ای در صورت فلکی شکارچی است.
سحابی جبار، درخشان‌ترین سحابی آسمان شب است که با قدر ظاهری 4، در جنوب کمربند شکارچی، با چشم غیرمسلح به شکل ستاره میانیِ محو شمشیر شکارچی دیده می‌شود. سحابی جبار، یک سحابی نشری و بازتابی است که با فاصله 1344 سال نوری، نزدیک‌ترین منطقه شکل‌گیری ستاره‌های پرجرم به زمین است. در میان این سحابی، «خوشه ستاره‌ای ذوزنقه» قرار دارد که مجموعه‌ای از ستاره‌های جوان و پرجرم است. پنج ستاره پر نور این خوشه در محدوده‌ای به قطر 1٫5 سال نوری قرار دارند و با جرم‌های بین 15 تا 30 برابر جرم خورشید، عامل اصلی روشنایی سحابی پیرامون خود هستند. این خوشه نخستین بار توسط گالیلئو گالیله در سال 1617 میلادی مشاهده شد (هرچند او گزارشی از مشاهده سحابی شکارچی ثبت نکرده است). این خوشه ستاره‌ای را می‌توان زیرمجموعه خوشه بزرگتر سحابی جبار قلمداد کرد که شامل حدود 2000 ستاره در محدوده‌ای به قطر 20 سال نوری است. سحابی سرِ اسب
