آریا جوان - نمناک / مرگ، عجیب ترین اتفاقی است که برای هر یک از ما رخ خواهد داد. اما شاید تا به حال به این فکر نکرده باشید که انسان در لحظه مرگ چه چیزهایی را می بیند.
تفاوت فرشته مرگ برای انسان های مومن و بی ایمان
مرگ از قوانین فراگیر جهان هستی است و همه افراد با مرگ روبرو خواهند شد. مرگ زمانی اتفاق می افتد که روح انسان توسط فرشتگان الهی قبض شده و دیگر برگشت ندارد. در لحظه مرگ مشهودات انسان ها یکسان نیست و به اعمال آن ها بستگی دارد. به نظر شما همه افراد در لحظه مرگ فرشتگان الهی را می بینند. اگر می خواهید بدانید آیا همه افراد فرشته ها را درزمان مرگ می بینند و آیا سیمای فرشته مرگ برای همه افراد یکسان است؟
لحظه مرگ انسان های مومن و گناهکار
خدای متعال می فرماید: 
الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ طَیبینَ یقُولُونَ سَلامٌ عَلَیکُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّهَ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (آیه 32 سوره نحل)
[متقین] کسانی هستند که وقتی فرشتگان [رحمت]، آنان را که عمرشان به پاکدلی [و درستکاری] طی شده است، قبض روح می کنند به آن ها می گویند:سلام بر شما! داخل بهشت شوید که این، پاداش اعمال خوب شما است.

بنابر این آیه اهل ایمان و عمل صالح از کرامات خداوند بهره مند می شوند و با سلام فرشتگان وارد بهشت می شوند اما اهل کفر آثار غضب و قهر الهی را به اندازه ای که در دنیا کسب کرده اند، مشاهده می کنند.
چهره فرشته مرگ برای همه یکسان نیست افراد مومن فرشته مرگ را درچهره زیبا مشاهده می کنند و افرادی که اعمال بدشان از اعمال خوبشان بیشتر است او را در سیمای ترسناک مشاهده خواهند نمود. باید بگوییم ملک الهی مجرد از ماده است و زیبارو دیدن یا ترسناک دیدن این فرشته الهی به دلیل تفاوت در اعمال ماست چون او مانند آینه ای است که جان ما را نشان می دهد.
کدام فرشتگان بر بالین محتضر وارد می شوند؟
با توجه به آیات و روایات اسلامی، بر بالین محتضر سه فرشته ظاهر می شوند.
فرشته مرگ
عِزرائیل یکی از ملائکه های مقرب درگاه الهی است که همه افراد لیاقت دیدار شخص عزرائیل را ندارند و برای برخی از افراد خود ملک الموت و عزرائیل (ع) به عنوان فرشته مقرب الهی حضور می یابد و مستقیم انبیاء و اولیای الهی را قبض روح می کند.
در آیاتی از قرآن آمده مرگ انسان ها بر عهده گروهی از فرشتگان است و عزرائیل نمایندگان و یاران بسیاری برای قبض روح افراد دارد. (سوره انعام، آیه 61) 
هنگام مرگ، حضور فرشتگان مرگ برای مومنان موجب شادی و شادمانی می شود، اما برای کافران و گناهکاران موجب وحشت است. (انعام، آیات 61 و 93)

خدای متعال در آیاتی به گفتگوی فرشتگان و ستمکاران در هنگام مرگ تصریح کرده، این گفتگو را چنین بیان می فرماید: 
«إِنَّ الَّذینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ ظالِمی أَنْفُسِهِمْ قالُوا فیمَ کُنْتُمْ قالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفینَ فِی الْأَرْضِ قالُوا أَ لَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَهً فَتُهاجِرُوا فی ها فَأُولئِکَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصیراً» (آیه 97 سوره نساء)
کسانی که فرشتگان (قبض روح) روح آن ها را گرفتند، در حالی که به خویش ستم کرده بودند، به آن ها گفتند:شما در چه بودید؟ (و چرا با اینکه مسلمان بودید، در صف کفّار جای داشتید؟!) گفتند :ما در سرزمین خود، [تحت فشار و]مستضعف بودیم. آن ها (فرشتگان) گفتند:مگر سرزمین خداوند، پهناور نبود که مهاجرت کنید؟! آن ها (عذری نداشتند و) جایگاهشان دوزخ است و سرانجام بدی است.
همچنین می فرماید:«وَ لَوْ تَری إِذْ یتَوَفَّی الَّذینَ کَفَرُوا الْمَلائِکَهُ یضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَریقِ» (آیه 50 سوره انفال)
(ای پیامبر)! اگر ببینی کفار را هنگامی که فرشتگان (مرگ) جانشان را می گیرند و بر صورت و پشت آن ها می زنند و (می گویند:بچشید عذاب سوزنده را! (به حال آن ها تأسف خواهی خورد!).
فرشتگان ثبت اعمال
رَقیب و عَتید نام دو فرشته نویسنده اعمال انسان است که رقیب مسئول نوشتن کارهای خوب و بر شانه راست و عتید بر شانه چپ نویسنده گناهان است. این دو فرشته در هنگام مرگ بر انسان ظاهر شده و در قیامت بر اعمال او گواهی می دهند.
گروهی از مفسّران معتقدند که «رقیب» و «عتید»، همان دو فرشته ای هستند که در آیه «إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیمِینِ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ« (آیه 17 سوره ق) به عنوان «متلقیان»، از آنها یاد شده است.(مغنیه، تفسیر الکاشف، 1424ق، ج7، ص132)
قرآن با تعابیر مانند «رُسُل»، «کِرامَاً کاتِبینَ» و «حافظین» نیز از این فرشتگان یاد کرده است.
در هنگام مرگ دو نفر نزد انسان می آیند یکی سمت راست و دیگری سمت چپ می نشینند، سلام می دهند و می گویند ما کتاب اعمالت را آورده ایم آن را بگیر، انسان می پرسد چه کتابی؟ آنان می گویند ما همان دو فرشته ای بودیم که در دنیا با تو بودیم و تمام کارهای خوب و بد تو را می نوشتیم این همان کتاب اعمال تو است. کتاب خوبی ها در دست رقیب و کتاب بدی ها در دست عتید است، انسان با دیدن خوبی ها خوشحال می شود و با دیدن بدی ها غمگین شده و گریه می کند. (مجلسی، بحار الأنوار، 1403، ج22، ص374-376)
هنگام مرگ، هر انسانی کار های خود را می بیند و از اوضاع و احوال خوب یا بد خویش آگاه می گردد و خیلی زود می فهمد اهل ثواب است یا اهل عقاب. از این رو، کفّار و گناهکاران در همان لحظات احتضار، از گذشته پشیمان می شوند و می گویند: 
«قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فیما تَرَکْتُ کَلاَّ إِنَّها کَلِمَهٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یوْمِ یبْعَثُونَ» (آیه 100 سوره مؤمنون)
پروردگارا! مرا به دنیا باز گردان تا مگر گذشته را جبران کنم و عمل صالحی انجام دهم؛ ولی پاسخ منفی می شنوند و به او گفته می شود:این سخن بی اثر، هرگز جامه تحقّق نمی پوشد و از پی مرگشان عالم برزخ است تا قیامت بر پا گردد و از قبر ها برانگیخته شوند.
فرشتگان موکّل رزق، آشامیدنی ها و نَفَس ها
در لحظه مرگ و در اولین مراحل انتقال، فرشتگان موکّل رزق، آشامیدنی ها و نَفَس ها بر بالین او حاضر می شوند و هر کدام از آنها گزارش مأموریت خود را بدین شرح بیان می کنند:
اولی سلام کرده، می گوید:من موکل روزی تو بودم، شرق و غرب زمین را جستجو کرده، از روزی تو لقمه ای پیدا نکردم که نخورده باشی، سپس فرشته دوم می گوید:سلام بر تو! من موکّل مایعات و آشامیدنیهای تو، از آب و غیر آب بودم، شرق و غرب زمین را گشتم، شربت آبی از آن تو نیافتم که نیاشامیده باشی. آن گاه ملک سوم درآمده، پس از سلام می گوید:من مأمور نفسهای تو بودم، شرق و غرب زمین را تفحّص کردم، نفسی از تو که نکشیده باشی، پیدا نکردم. (لئالی الاخبار، محمد نبی تویسرکانی، ج 5، ص 2ـ 3.)
انسان در لحظه مرگ چگونه است؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود:
«وضعیت مؤمن در دنیا مانند جنینی است که در شکم مادرش قرار دارد. او وقتی متولد شود ابتدا گریه را آغاز می کند، تا وقتی که چشمش باز شده و روشنایی را ببیند و شیر بخورد که دیگر دوست ندارد به جایگاه گذشته خود بازگردد. در نمونه ای مشابه، مؤمن از مرگ جزع می کند، اما وقتی به دیدار پروردگارش رسید، دیگر دوست ندارد که به دنیا بازگردد، چنان که نوزاد دوست ندارد به شکم مادرش برگردد». (غزالی، محمد بن محمد، إحیاء علوم الدین، ج ‏15، ص 187)